De vraag hoe het gedrag van mensen in organisaties veranderd kan worden is geen sinecure en raakt veel disciplines. Onderzoek toont aan dat de sleutel van (duurzame) verandering ligt besloten in de mate waarin ‘gedragsaanpassing’ of ‘gedragsverandering’ succesvol gerealiseerd is. Het gedrag in de gewenste richting beïnvloeden vormt dus een essentieel onderdeel. Het gaat om de integratie van en aandacht voor drie perspectieven, te weten de rationele- (logos), emotionele- (pathos) en gedragsagenda (ethos). Het zicht krijgen en houden van deze drie interacterende agenda’s is een eerste belangrijke stap.
De rationele agenda (Logos) geeft aan wat de zakelijke reden voor de verandering is. Is deze samenhangend, overtuigend, helder, eenduidig en kort te benoemen? Overtuigende en rationele argumenten zijn nodig voor de rationele agenda. Het naar voren brengen van deze argumenten met zichtbare overtuiging en inspiratie zijn van groot belang.
De emotionele agenda (Pathos) is een erkenning van de menselijke werkelijkheid. Veranderingen roepen gevoelens, fantasieën en gedachten op. Die kunnen zowel binnen als tussen individuen en teams zeer wisselend en tegenstrijdig zijn. Veranderingen roepen steevast ambivalente reacties op. Om mensen en teams dragers van verandering te maken, om ze met hun hoofd en hart bij veranderingen te betrekken, moet er in alle fasen van de verandering ruimte zijn om deze reacties een plek te geven en te waarderen als cruciaal materiaal.
De gedragsagenda (Ethos) is die van de gedragsverandering. Als er een overtuigende reden is voor verandering en mensen met hoofd en hart de verandering ondersteunen, dan levert dat nog zeker niet automatisch de benodigde gedragsverandering op. Het helpt om dan specifieke aandacht te geven aan gedragsverandering in het besef dat dit niet vanzelf gaat. Opleiding en training zijn dan niet voldoende, het gaat ook om aandacht voor onbewuste defensiemechanismen die gedragsverandering bemoeilijken en om verlangens en angsten om eigen ambities te realiseren.
“Gedrag is een samenstel van waarneembare handelingen en niet-waarneembare processen”