In goed bestuur schuilt een stille kracht die we vaak onderschatten: tegenspraak. Niet als hinderlijke onderbreking van een soepel proces, maar als essentiële bouwsteen voor robuuste besluitvorming. In gemeentelijke organisaties – waar politieke ambities en ambtelijke expertise samenkomen – is ruimte voor kritische geluiden een teken van volwassenheid. Gemeenten die tegenspraak actief verwelkomen, bouwen aan sterkere plannen, betere uitvoering en meer vertrouwen, zowel intern als extern.
Constructieve tegenspraak: geen obstakel, maar een kans
In een organisatie waar mensen met verschillende rollen en verantwoordelijkheden samenwerken, ontstaan vanzelf verschillende perspectieven. Dat is geen probleem, dat is juist waardevol. De beleidsadviseur die kritisch meekijkt, de projectleider die een risico benoemt, de programmamanager die een ongemakkelijke waarheid op tafel legt – zij dragen allemaal bij aan beter bestuur. Niet door te vertragen, maar door te helpen verdiepen en verbeteren.
Tegenspraak is dan ook niet hetzelfde als weerstand. Het is een vorm van betrokkenheid, van meedenken, van professioneel vakmanschap. Het helpt om blinde vlekken te voorkomen, denkfouten te corrigeren en samen betere keuzes te maken. Gemeenten die tegenspraak ruimte geven, zetten een stap vooruit in kwaliteit en wendbaarheid.
Een cultuur van vertrouwen en vakmanschap
Wat maakt dat tegenspraak in de ene gemeente vanzelfsprekend is, en in de andere spannend of ongewenst voelt? Vaak zit het verschil in cultuur én in structuur. Is er vertrouwen? Wordt kritische reflectie gewaardeerd? Hebben mensen de ruimte om hun zorgen uit te spreken, zonder dat dit meteen wordt uitgelegd als negativiteit of gebrek aan loyaliteit?
Tegelijkertijd helpt het als tegenspraak ook praktisch is ingebed. Denk aan het organiseren van reflectieve dialogen bij complexe keuzes, aan second opinions of reality checks bij belangrijke besluiten, of aan werkvormen waarin ambtelijke en bestuurlijke perspectieven elkaar aanvullen. Dat vraagt geen grote systeemveranderingen, maar wel aandacht en lef.
Leiderschap dat uitnodigt tot dialoog
Een cruciale succesfactor is leiderschap. Leiders – zowel ambtelijk als bestuurlijk – zetten de toon. Leiders die nieuwsgierig zijn naar andere invalshoeken. Die niet alleen het antwoord willen horen, maar ook de twijfel, het voorbehoud, het alternatief. Die expliciet vragen: “Wat zie ik over het hoofd?” of “Wie denkt hier anders over?”
Juist dat soort vragen openen de deur naar tegenspraak als kracht. Niet om tegen te zijn, maar om beter te worden. Dat vraagt moed, maar levert veel op: betere besluiten, sterkere samenwerking en een organisatie die leert van binnenuit.
Samen bouwen aan betere besluitvorming
Tegenspraak is niet iets dat je ‘even’ organiseert. Het is een kwaliteit die groeit in de praktijk, in gesprekken, in gedeeld eigenaarschap. Gemeenten die daar bewust op sturen – door te investeren in reflectie, ruimte en vertrouwen – merken dat niet alleen de inhoudelijke kwaliteit toeneemt, maar ook de onderlinge verbinding versterkt. Want waar mensen zich gehoord voelen, ontstaat eigenaarschap. En waar eigenaarschap groeit, komt energie vrij om samen complexe opgaven aan te pakken.
Wil je als gemeente de kracht van tegenspraak benutten?
Het Programmahuis helpt gemeenten bij het versterken van dialoog, reflectie en professionele tegenspraak. We bieden begeleiding, leertrajecten en werkvormen die bijdragen aan een open en krachtige organisatiecultuur.